Odpowiedź nigdy nie jest odpowiedzią. To, co naprawdę interesujące, jest tajemnicą. Jeśli szukasz tajemnicy zamiast odpowiedzi, zawsze będziesz szukał. Tak naprawdę nigdy nie widziałem osoby, która znalazłaby odpowiedź – myślą że ją mają, tak więc przestają myśleć. Jednak zadaniem jest szukanie tajemnicy, ewokowanie tajemnicy, zasadzenie ogrodu, w którym rosną dziwne rośliny, a tajemnice rozkwitają. Potrzeba tajemnicy jest znacznie większa niż potrzeba odpowiedzi.
– Ken Kesey –
Ken Elton Kesey urodził się 17.09.1935 w La Junta w amerykańskim stanie Colorado. Jego rodzice, Geneva i Fred Kesey, byli prosperującymi hodowcami krów mlecznych i wyznawali baptyzm. Podczas II Wojny Światowej Ken przeprowadził się wraz z nimi do Springfield w stanie Oregon, spędzając dużą część swojej młodości na farmie, na której czytano Biblię i słuchano opowieści babci na temat przodków rodzinnych, którzy emigrowali kolejno ze stanów Tennessee i Arkansas do Texasu i Nowego Meksyku, aby w końcu osiąść w Colorado i wreszcie w Oregonie.
W czasie swojego dzieciństwa Ken chwytał książki Zane Grey i Edgara Rice’a Burroughsa, komiksy i tanie powieści science-fiction, które ukształtowały jego młodzieńczy światopogląd i fantazję. Przyszły pisarz spędzał także czas na nauce polowania, pływania, futbolu amerykańskiego, boksu i zapasów, wyrastając na wysokiego i barczystego mężczyznę. W czasach szkoły średniej, a później na studiach wyższych, Kesey stał się mistrzem zapasów i ustanowił kilka rekordów stanowych, które pozostają nie pobite do dnia dzisiejszego.
Po ukończeniu szkoły średniej Kesey poślubił 20 maja 1956 Faye Haxby, swoją szkolną miłość, z którą spłodził i wychował trójkę dzieci – córeczki, Shannon i Sunshine i oraz syna Zane’a – pozostając żonaty przez całe swoje życie. W 1957 Kesey ukończył Uniwersytet Stanowy w Oregonie ze stopniem B.A. w Drama and Communication Studies, a rok później otrzymał za swoje osiągnięcia studenckie, nagrodę Woodrow Wilson National Fellowship, co pozwoliło mu załapać się na program kreatywnego pisania na prestiżowym Uniwersytetcie Stanforda.
Kesey przeprowadził się na Perry Lane w Palo Alto, będące w tym czasie skupiskiem artystycznej bohemy, kojarzonej z Bitnikami. Tam ukończył End of Autumn (1957-58), nigdy nieopublikowaną powieść, opowiadającą o środowisku sportowców uniwersyteckich. Natknął się tam również na swoje pierwsze literackie znajomości, wśród których znalazł także długoletnich przyjaciół tj. Larry McMurtry, Ken Babbs, Bob Stone oraz Wendell Berry. Wkrótce, będąc już zakorzeniony w programie, Kesey napisał także powieść Zoo (1960), ale ta również nigdy nie znalazła wydawcy.
Za namową swojego przyjaciela i sąsiada, Vica Lovella, Kesey zgłosił się w 1959 jako ochotnik do programu testowania środków enteogennych, który był prowadzony w Veterans Administration Hospital, w pobliskim Menlo Park i był częścią programu MK-Ultra, finansowanego przez CIA, mającego dać agencji narzędzia do prowadzenia nowego rodzaju wojny wywiadowczej, w której uzyskiwałoby się bezpośrednią kontrolę nad ludzkim umysłem.
W szpitalu tym Kesey po raz pierwszy zapoznał się bezpośrednio z całą generacją nowych środków psychedelicznych tj. LSD-25, LSD-6, psylocybina, meskalina, IT-290 (AMT) oraz wiele innych. Uczestnictwo w płatnej serii testów, jak sam twierdził, stało się punktem zwrotnym jego życia i pozwoliło mu w pełni zrozumieć ograniczenia, ale także wielki potencjał ludzkiego umysłu.
Wyzwalając się z pomocą tych środków z ograniczeń mieszczańskiej moralności, jak też z negatywnych, purytańskich wdruków, zaszczepionych mu w dzieciństwie, Kesey zaczął tworzyć w Palo Alto zaczątki tego, co przeszło do historii jako kontrkultura psychedeliczna. Stał się on wizjonerem, magiem, pomostem dzięki któremu twórczość społeczna i artystyczna Bitników znalazła nowy wymiar eksresji, co doprowadziło po 1964 do wykształcenia się psychedelicznej kultury Zachodniego Wybrzeża Stanów Zjednoczonych, której centrum stała się dzielnica Haight Ashbury w San Francisco.
W 1962, wiedziony wciąż świeżymi doświadczeniami psychedelicznymi, które przeżył w szpitalu w Menlo Park, Kesey opublikował swoją pierwszą wielką powieść, Lot nad kukułczym gniazdem, która przyniosła mu natychmiastową sławę literacką w całym kraju, jak i pierwsze poważne dochody. Stała się ona jednym z podstawowych dla kontrkultury lat ’60 dzieł pisanych, eksploatując w jednym szeregi wątki ważne zarówno dla awangardy literackiej, anarchizmu, antypsychiatrii i kultury psychedelicznej.
Dzieło to opisuje trudną lecz nieustępliwą walkę o wolność jednostki, jej zmagania z dusznym, technokratycznym systemem i pozostaje jednym z najważniejszych głosów w sprawie obrony ludzkiej indywidualności. Dzięki niej autorem zainteresowali się natychmiast tacy twórcy i herosi Beat Generation, jak Jack Kerouac czy Neal Cassady, oraz psychologowie tj. Richard Alpert czy Timothy Leary, z którymi Kesey nawiązał z czasem dłuższy kontakt.
Wraz z sukcesem swojej powieści Kesey zapragnął nieco odpocząć od gwaru nagłej popularności i przeniósł się z rodziną do wiejskiej posiadłości w La Honda, mieszczącej się w górach nieopodal San Francisco (którą kupił za dochód z książki). W tym miejscu zrodził się jego kolejny wielki pomysł. Mając dostęp do dużych ilości LSD-25 – początkowo ze źródeł rządowych, później zaś dostarczanych przez legendarnego Stanleya Owsleya – i swojej własnej przestrzeni, Kesey począł organizować najpierw w swoim domu, a później w opuszczonych magazynach San Francisco, „kwasowe imprezy” razem z komuną The Merry Pranksters.
Były one reklamowane przez pisarza jako Próby Kwasu (i zostały opisane dość wiernie w książce Toma Wolfe’a: Próba Kwasu w Elektrycznej Oranżadzie). Pierwsza, legendarna Próba Kwasu, odbyła się pod koniec 1964 w posiadłości Kena Babbsa, w Soquel (nieopodal Santa Cruz) i była minimalnie nagłośniona, jednak z czasem The Merry Pranksters zaczęli przyciągać na te legendarne imprezy tłumy ludzi z Los Angeles, San Francisco i okolic.
Po raz pierwszy w historii wykorzystano na nich stroboskop i ultrafiolet jako część oprawy wizualnej, a swoją drogę do sławy Próbom Kwasu zawdzięcza do tego kultowy zespół Grateful Dead, który występował na nich początkowo jako The Warlocks. Wsród grup, tłumnie odwiedzających posiadłość Keseya w La Honda, znaleźli się w końcu także członkowie klubu motocyklowego Hells Angels, słynący z całkowitego braku poszanowania dla norm moralnych, a także notorycznego łamania prawa, z którymi Kesey zetknął się przez Huntera S. Thompsona.
W 1964 wyszła również kolejna powieść pisarza, Czasami Wielka Chętka, która została niezbyt dobrze przyjęta przez czytelników ze względu na znacznie większą objętość i trudny, eksperymentalny styl, a w efekcie pozbawiona rozgłosu poprzedniego dzieła. Książka ta uzyskała jednak wielką uwagę krytyki i bez żadnej wątpliwości może być uznana za największe dzieło Keseya. Wielogłosowa narracja, bardzo ciekawe tło społeczne, wątki psychedeliczne oraz nowatorskie obserwacje psychologiczne tworzą jedyną w swoim rodzaju strukturę, która potwierdza geniusz pisarza jako jednego z najwybitniejszych twórców XX wieku.
Tuż po opublikowaniu książki Kesey zostaje zaproszony do Nowego Jorku, aby wziąć udział w jej promocji. Nie namyślając się długo wychodzi ze swoim następnym, niezwykłym pomysłem, odbycia podróży do Nowego Jorku razem z The Merry Pranksters, której staje się „nie-nawigatorem”. Brygada, uzbrojona w bogaty zapas LSD, amfetaminy i marihuany, rusza niebawem w drogę przez Stany Zjednoczone ręcznie przez siebie pomalowanym autobusem (rocznik 1939) z napisem FURTHER (Dalej).
Droga przez USA przechodzi do legendy, jako że za kółkiem maszyny siedzi sam Neal Cassady, a moment ten uważany jest przez wielu badaczy kontrkultury i kultury psychedelicznej za oficjalne narodziny „lat ’60”! Późniejsze Próby Kwasu stają się niejako kontynuacją tej podróży!
Niestety, W 1965 Kesey zostaje dwukrotnie aresztowany i oskarżony o posiadania marihuany. Za drugim razem, nie czekając na wyrok, ucieka w przebraniu do Meksyku, gdzie przebywa od stycznia do września 1966. Nie mogąc jednak wytrzymać odosobnienia i paranoi przez dłuższy czas, wraca wkrótce do USA, aby przeprowadzić następną Próbę Kwasu, po czym ukrywa się przez kolejny rok, wiele razy cudem unikając złapania.
W końcu z własnej woli oddaje się w ręce policji i otrzymuje wyrok pół roku pozbawienia wolności, który odsiaduje w Stanowym Więzieniu Kalifornijskim. Tuż po wyjściu z więzienia przeprowadza się z rodziną na stałe do Oregonu, gdzie mieszka i pracuje – wbrew rozpowszechnionym opiniom dużo pisze, tyle że mało publikuje – aż do swojej śmierci, która dopada go ostatecznie 11 października 2001.
Nieoceniona jest inspiracja Kena Keseya dla kontrkulturowych eksperymentów drugiej połowy XX wieku. Szczególnie chodzi tu o jego pionierskie podejście do roli multimediów i środków psychedelicznych, używanych wspólnie do sprzęgania ludzkiego umysłu. Pozostanie też jego wielką zasługą bezkompromisowa walka o wolność wypowiedzi, myślenia i stylu życia z położeniem szczególnego nacisku na wewnętrzną potrzebę transgresji i wyzwalania ukrytych pokładów ludzkiej motywacji, których stał się tak gorącym orędownikiem.
Kesey pozostanie też na zawsze jednym z największych mistrzów i wizjonerów w historii zachodniej literatury, gdyż jego pionierskie podejście zrewolucjonizowało narrację literacką, umożliwiając tym samym rozwój wielu nowym, eksperymentalnym technikom pisarskim. Jego idee z czasem potwierdziły zaś swoją wielkość, absolutnie nie odchodząc w niepamięć,a znajdując następców wśród takich osobistości, jak Genesis P-Orridge.
Jego twórczością odurzyła się także śmietanka twórców filmowych tj. Milos Forman (choć Kesey nigdy nie obejrzał jego ekranizacji swojej książki) czy Oliver Stone. W latach ’80 jego eksperymentami psychedelicznymi zainspirował się także – wyrastający częściowo z kultury industrialnej, a częściowo z kultury disco/garage – ruch rave. Transgresja i apolityczność Keseya na stała zadomowiła się także w myśli współczesnych rewolucjonistów umysłu.
Conradino Beb
Przeczytaj też w MGV:
Sztuka fikcji – wywiad z Kenem Keseyem [Robert Faggen / Paris Review]
Polecane Stronki na temat Kena Keseya oraz The Merry Pranksters:
Key-Z Productions
Intrepid Trips
Prankster History Project
Selected Bibliography
Ken Kesey (1935-2001) and the Merry Pranksters
magivanga.com 